بدن باید میزان مشخصی گلبول قرمز تولید کند تا این گلبول‌ها اکسیژن را به قسمت‌های مختلف بدن برساند. اگر بدن کمتر از حد طبیعی گلبول قرمز تولید کند، می‌گوییم فرد مبتلا به بیماری کم خونی یا آنمی (anemia) است. حالتی که در آن افراد به دلیل کمبود اکسیژن در خون، دچار ضعف یا خستگی دائمی هستند.
کم خونی می‌تواند به علت‌های مختلفی ایجاد شود، طولانی مدت یا بلندمدت و خفیف یا شدید باشد. در بسیاری از موارد کم خونی یک نشانه برای ابتلای افراد به بیماری‌های مختلف است. برای همین به افرادی که نشانه کم خونی دارند، توصیه می‌شود خیلی سریع به پزشک مراجعه کنند تا پزشک نوع کم خونی و راه‌های درمان آن را مشخص کند.
علائم و نشانه‌های کم خونی چیست؟
برخی از مهم‌ترین علائم کم خونی عبارت است از:
خستگی: یکی از مهم‌ترین علائم کم خونی احساس خستگی دائمی در بدن است. دلیل این مساله این است که هموگلوبین، اکسیژن مورد نیاز را به بدن نمی‌رساند در نتیجه قلب باید بیشتر از حد عادی کار کند. در نتیجه بدن دچار خستگی دائمی می‌شود.
رنگ‌پریدگی: رنگ‌پریدگی پوست و به خصوص رنگ‌پریدگی داخل پلک‌ها یکی از نشانه‌های رایج کم خونی است. علت قرمزی خون، هموگلوبین موجود در آن است و زمانی که تعداد هموگلوبین خون پایین باشد، پوست پریده‌رنگ به نظر می‌رسد.
تنگی نفس: سلول‌های قرمز خون به کل بدن اکسیژن می‌رساند و هنگامی که تعداد این گلبول‌ها کم باشد، ماهیچه‌ها اکسیژن کافی برای انواع فعالیت را دریافت نمی‌کنند و سرعت تنفس بالا می‌رود تا بدن اکسیژن بیشتری بگیرد و این مساله باعث تنگی نفس می‌شود.
سردرد و سرگیجه: یکی از شایع‌ترین علائم کم خونی، سردرد و سرگیجه است. این حالت زمانی پیش می‌آید که اکسیژن لازم به مغز نمی‌رسد و رگ‌های مغز متورم می‌شود.
تپش قلب: تپش قلب در مواردی می‌تواند نشانه کم خونی باشد. چون سطح هموگلوبین پایین به معنی این است که قلب برای حمل اکسیژن باید بار بیشتری متحمل شود. در نتیجه فرد دچار ضزبان قلب نامنظم و یا تند می‌شود.
خشکی و آسیب دیدن پوست و مو: زمانی که بدن با کمبود آهن مواجه شود، آهن موجود را صرف فعالیت‌های حیاتی میکند و اکسیژن لازم به پوست و مو نمی‌رسد. یکی از علل اصلی ریزش مو نیز کم خونی است.
درد قفسه سینه، دست و پاهای سرد و ضعف جسمانی از دیگر علائم کم خونی است.
انواع کم خونی کدام است؟
کم خونی انواع مختلفی دارد و به دلایل متعددی ایجاد می‌شود. موارد زیر برخی از انواع کم خونی را معرفی میکند:
فقر آهن: حالتی که بدن به دلیل کمبود آهن قادر به تولید بهینه هموگلوبین نیست.
کمبود ویتامین B12: حالتی است که مغز استخوان به دلیل کمبود ویتامین، توانایی تولید سلول قرمز را نداشته باشد.
همولیتیک: حالتی که در آن گلبول‌های قرمز تولیدشده به خود حمله میکند و سریع‌تر از زمان مقرر از بین برود.
کم خونی سلول داسی شکل: حالتی است که در آن گلبول‌های قرمز دچار نقص ژنتیکی باشند.
تالاسمی: حالتی است که در آن تعداد هموگلوبین و گلبول‌های قرمز کمتر از حالت طبیعی است.
دلایل ایجاد کم خونی در بدن متفاوت است و به بیماری‌های مختلفی هم دامن می‌زند. این بیماری را به شیوه‌های مختلفی هم می‌توان درمان کرد. از درمان پزشکی و مصرف دارو گرفته تا درمان خانگی و رعایت رژیم غذایی خاص.
چرا بدن دچار کم خونی می‌شود؟
یکی از مهم‌ترین علل کم خونی در بدن، علل ژنتیکی است که منجر به انواع بیماری‌ها در افراد می‌شود نظیر تالاسمی و کم خونی داسی شکل. اما بخش دیگری از علل کم خونی به سبک زندگی و تغذیه افراد مربوط است. به خصوص آن دسته از کم خونی‌هایی که به دلیل کمبود انواع ویتامین ایجاد می‌شود.
مهم‌ترین علت کم خونی در بدن عبارت است از:
- داشتن رژیم غذایی فاقد ویتامین B12
- اختلالات گوارشی و سوءهاضمه که مانع جذب انواع ویتامین شود
- رژیم‌های غذایی فاقد اسیدفولیک
- نقایص و اختلالات خونی
- تجزیه نامتعارف سلول‌های قرمز خون
- اختلالات هورمونی
چه کسانی بیشتر به کم خونی دچار می‌شوند؟
هر فردی ممکن است به دلایل متعددی دچار کم خونی شود. اما چند گروه بیشتر از بقیه در معرض کم خونی قرار دارند. از جمله زنان، کودکان و افراد سالمند.
کودکان: این دسته به خصوص در سنین زیر سه سال به آهن بیشتری نیاز دارند و اگر آهن مورد نیاز آنها تامین نشود، دچار کم خونی و یا انواع بیماری می‌شوند.
افراد سالمند: افراد در سنین بالای 65 سال ممکن است بیشتر از دیگران در معرض کم خونی قرار بگیرند. این گروه باید با بهبود تغذیه خود و استفاده از داروهای مکمل این مشکل را حل کنند.
زنان: زنان به دو دلیل بیشتر از مردان در معرضش انواع کم خونی قرار دارند. بارداری و عادت ماهانه مهم‌ترین دلیل کم خونی در زنان است که این افراد باید به مصرف داروهای مکمل و تغذیه مناسب، این بیماری را درمان کنند.
چگونه متوجه کم خونی در بدنمان شویم؟
اگر در خانواده شما سابقه کم خونی وجود دارد و شما هم برخی از علائم کم خونی را دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید تا وجود این بیماری در بدن شما را بررسی کند. از طرف دیگر اگر بدون دلیل خاصی دچار خستگی مزمن و یا تنگی نفس بودید هم حتما به پزشک مراجعه کنید. داشتن علائمی که در بالا عنوان شد، الزاما به معنی داشتن کم خونی نیست، اما می‌تواند مانند هشداری به شما نشان دهد که دچار این بیماری شده‌اید.
راه درمان کم خونی هم ساده است. پزشک با یک آزمایش ساده خون می‌تواند وجود کم خونی در بدن شما را تشخیص دهد و در صورن مثبت بودن جواب آزمایش نوع آن را هم تعیین کند.
راه‌های درمان کم خونی چیست؟
اگر علائم کم خونی را در خود ملاحظه کردید، اولین و بهترین قدم این است که به پزشک مراجعه کنید تا نوع کم خونی شما و شدت و ضعف آن مشخص شود. اگر نوع کم خونی شما به گونه‌ای است که باید برای آن دارو مصرف کنید، حتما به توصیه پزشک گوش کنید. اما در کنار رعایت نکات پزشکی با تغییرات کوچکی در تغذیه و سبک زندگی‌تان می‌توانید به درمان کم خونی خود کمک کنید.
- غذاهای آهن‌دار بخورید
مواد غذایی دارای آهن را در برنامه غذایی خود قرار دهید. مواد غذایی مانند:
- انواع گوشت قرمز
- سبزیجات تیره مانند مانند اسفناج و کلم
- لوبیا، عدس و سایر حبوبات
- غذاهای دریایی
- دانه‌ها و مغزهای مغذی
مصرف ویتامین C به جذب آهن کمک زیادی میکند. پس در کنار وعده‌های غذایی آهن‌دار خود، مصرف ویتامین سی را هم در دستور کار قرار دهید.
در کنار لیست غذاهایی که باید مصرف کنید، لیست بلند دیگری وجود دارد که بهتر است موقتا آنها را از برنامه غذایی خودتان حذف کنید. مواد غذایی مانند:
- چای
- قهوه
- غذاهای پرکلسیم
- نوشابه
- شکلات داغ
- ماءالشعیر
- نخود فرنگی
- از داروهای مکمل و قرص کم خونی استفاده کنید
اگرچه رژیم غذایی در درمان کم خونی نقش مهمی دارد، اما نباید مکمل‌های دارویی را فراموش کنید. یکی از راه‌های حل مشکل کم خونی در بدن استفاده از گاگل (داروی کم خونی) | Guggul است. «گاگل» یکی از داروهای گیاهی درمان کم خونی است که هم برای افراد مبتلا به کم خونی تجویز می‌شود و هم برای افرادی که در معرض آن هستند.
نکته مهمی که درباره داروهای مکمل توصیه می‌شود این است که این داروها را با یک لیوان آب پرتقال که دارای ویتامین C است مصرف کنید، تا جذب آهن آن بالا برود.
نکته دوم درباره مصرف قرص های آهن این است که این داروها اصولا باعث یبوست و درد معده می‌شود. این عوارض با گذشت چند روز از مصرف این داروها کاهش پیدا میکند. اما اگر این علائم ادامه‌دار شد حتما با پزشک مشورت کنید.
